Het is de negentiende eeuw. Jannetje van Veldhuizen is dienstmeid bij een predikant in Fijnaart. Aan de andere kant van het land, in het Groningse Bierum, woont de weduwe Bouwke Stuivinga. Ze zijn de hoofdpersonen van een indrukwekkende familiegeschiedenis. Hoe hun paden zich zullen kruisen, vormt de verhaallijn van dit boek.
Het moderne leven is ongevoelig geworden voor het niet te bevatten mysterie van ons bestaan – ziedaar de grondtoon van het boek van Jan Warndorff. Een religieuze grondtoon, zou je misschien zeggen. Maar het is geen religieus boek. Warndorff richt zijn pijlen op het westerse, zich superieur achtende denken dat óók gevoed werd door het christendom. Al is daarmee niet alles over religie of spiritualiteit gezegd.
‘Toen ze naar me keek bliksemde haat in haar ogen door het lokaal’. Arturo Bandini is een beginnend schrijver als hij in een café serveerster Camilla ontmoet. Ze krijgen een haat-liefde-verhouding waarbij aantrekken en afstoten elkaar afwisselen. Het is het verhaal van een duizelingwekkende klassieker die John Fante al in 1939 schreef. Nu voor een habbekrats te koop.
Elke keer als Kim Putters voor de TV verschijnt, veer ik op. Hij heeft altijd iets zinnigs te melden. Putters was tot voor kort directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Bij wijze van afscheid schreef hij een boek met als ondertitel: Over de noodzaak van een verhaal voor onze samenleving. Dat wekte mijn nieuwsgierigheid nog eens extra.
Ik heb schaamte altijd gekoppeld aan dingen die je zelf hebt gedaan maar die je liever verborgen houdt in de kelders van je leven. Maar de joodse psychiater Louis Tas (1920-2011) verbond schaamte ook met wat ánderen jou hebben aangedaan. In zijn geval: de verschrikkingen van de Holocaust. Zijn dochter Shula heeft op haar manier ook met dezelfde soort schaamte te strijden en schreef er een prachtig boek over.
De Afro-Amerikaanse literatuur staat inmiddels wel op de Nederlandse kaart. Veel minder is het gesteld met de literaire werken van Native-Americans. Die hebben weliswaar minder vertegenwoordigers, maar toch kent de VS inmiddels iemand van statuur uit deze cultuur: Louise Erdrich. Ze schreef het magistrale ‘De nachtwaker’, een roman die de lezer midden in een gemeenschap van Chippewa-indianen plaatst.
Willem Jan Otten is verknocht aan de mis. Sinds zijn late doop in 1999 bezoekt hij haar wekelijks – eerst in Naarden, later in Amsterdam. ‘Bezoekt’ schrijf ik, maar tijdens de coronacrisis moest dat ‘bezocht’ worden: de kerken werden voor bezoekers gesloten. Otten moest de mis missen. Maar hij maakte van de nood een deugd. Die deugd leverde een prachtige boek op.
Peter Sloterdijk geldt als een auteur van ingewikkelde boeken. Maar die ervaring deel ik niet na het lezen van dit boek. Sloterdijk is ook omstreden: laatst verschenen verdachtmakingen dat zijn gedachtengoed binnen de AfD, de Duitse rechts-populistische politieke partij, kan worden gebruikt. Ook daarvan vond ik geen aanleiding in zijn laatst verschenen boek over religie. Hoewel? Daarover zo meteen toch iets.
Gerard Strobrand is zestig en single. Hij woont in het dorpje ’s Heerenhoek in Zeeland. Maar hij ontvlucht zijn huis vaak om middagen door te brengen bij Van der Valk in Middelburg. Daar eet hij wat, drinkt een glas wijn en kijkt naar de mensen binnen en de vogels buiten.
Het eerste gedicht dat ik van de Israëlische dichter Yehuda Amichai las, was ‘De diameter van de bom’ dat stond in een bundel van dichters voor Amnesty International (2005). Ik wist meteen dat ik zijn naam moest onthouden. In het afgelopen jaar verscheen het eerste deel van vertalingen van zijn gedichten. Ik kan niet wachten op het tweede.
Mijn Noors is niet al te best maar in ‘Vaer sterk, min sjel’ zie ik nog wel de woorden ‘Wees sterk, mijn ziel’. Een religieus lied, zo schatte ik in. Maar kan dat wel kloppen: op een jazz album? Het bleek te kloppen. En het is niet het eerste kerkelijk gezang dat het Tord Gustavsen Trio bewerkt. Al blijft het wel een uitzondering. Maar mijn nieuwsgierigheid was gewekt.
Andrew Bird heeft al een indrukwekkende staat van dienst, zo merkte ik. Ja, ‘merkte ik’, want ik moet bekennen dat ik zijn werk nauwelijks kende. Na zijn nieuwste album beluisterde ik ook vorige albums en hoorde dat hij al lange tijd vele registers bespeelt: een mix van folk, jazz, pop en Arabische klanken. Zo ook op dit album.
Muziek als een open wond – dat klinkt niet aantrekkelijk. Nog minder wanneer je weet dat muziek hier slechts achtergrond is van gesproken woord. Toch kom ik superlatieven tekort om het album ‘Seven Psalms’ van Nick Cave te duiden. Ik doe een poging: deze psalmen horen bij het Derde Testament.
Als liefhebber van Elvis moest ik natuurlijk meteen de met veel toeters en bellen aangekondigde film zien. Maar zou het niet te lang duren? Meer dan tweeëneenhalf uur – dat is een hele zit en ik houd niet zo van films die dan al snel te langdradig worden. Maar het bleek óm te vliegen. Meeslepend en betoverend zijn voor mij de sleutelwoorden.
Bij het grote publiek is Bruce Hornsby misschien nog bekend van zijn pophit ‘The Way It Is’ uit 1986. Maar dat de man sindsdien een duizelingwekkende muzikale ontwikkeling heeft doorgemaakt, heeft zich onttrokken aan de blik van de doodsnee muziekliefhebber. Die ontwikkeling culmineerde in een drietal albums waarvan zijn net verschenen ‘’Flicted’ een prachtig sluitstuk is.