Woensdag gedichtdag. Vandaag een gedicht met de datum van vandaag in de titel. Het zou een gedicht voor Blue Monday kunnen zijn: de dag waarop veel mensen de gordijnen dicht willen laten. Maar in dit gedicht gaat het wel even verder dan die ene dag. Lees ook de korte kanttekening erna maar. Vandaag een gedicht van de Amerikaanse dichteres Anne Sexton (1928-1974).
ANNE SEXTON
19 januari
Je huis kan behulpzaam zijn voor je gezondheid door rust en door de zorg die je krijgt van familieleden.
Thuis is mijn Bethlehem,
mijn helpende schuilplaats,
mijn psychiatrisch ziekenhuis,
mijn vrouw, mijn moederdier,
mijn echtgenoot, mijn heer,
mijn baarmoeder, mijn schedel.
Ga er nooit weg.
Ga er nooit weg.
Thuis is mijn dochters
die thee inschenken,
de sprakeloze bruine ogen
van mijn dieren, een borrel
on the rocks, alles een waarborg
voor het spel en de prijs.
Ga er nooit weg.
Ga er nooit weg.
Ik ga van je weg, huis,
wanneer ik van de drempel wordt gescheurd
door commercie of noodlot. Dan onderwerp ik mij
aan de vreselijke metro van de wereld, de vreselijke winkel
voor broeken en rokken. Oh dierlijke borst,
laat me blijven! Laat me nooit het heerlijke
graan, het heerlijke onderkomen verlaten.
(Vertaald uit: The Complete Poems)
De vertaling leverde me wat moeilijke vragen op. De belangrijkste: hoe vertaal je die laatste woorden ‘the sweet thumb’? ‘Duim’ lijkt me niet goed. Een korte zoektocht op internet bracht me bij ‘thumb houses’. Dat komt meer in de richting. Maar hoe vertaal je dat? Ik kwam op het internet niet verder.
Ik heb de vraag tenslotte neergelegd bij een Amerikaanse professor Engelse literatuur die de huizen van Sexton bezocht. Ik hoop binnenkort uitsluitsel te krijgen. Tot die tijd kies ik voor het neutrale en ongetwijfeld te willekeurig gekozen ‘onderkomen’. Of een lezer van dit stukje moet me verder kunnen helpen, dan graag!
Maar het gaat natuurlijk vooral om de inhoud. Sexton was psychiatrisch patiënt. De buitenwereld was voor haar onveilig, zoveel is wel duidelijk. Maar waarom uitgerekend die precieze datum? Het gedicht staat in een rij gedichten die ook een specifieke datum kregen. Maar het zijn geen dagboekgedichten: ‘January 19th’ werd geschreven in augustus/september 1971. Genoeg vragen dus. Maar je voelt de pijn van de schrijfster.
Een datum kan aan een particuliere gebeurtenis herinneren. Een maand kan een al dan niet idyllisch natuurdecor oproepen. Maar samen kunnen ze ook verwijzen naar een historische gebeurtenis, zoals in dit gedicht van de Amerikaanse dichteres Elizabeth Bishop (1911-1979). Op 1 januari 1502 landden de Portugezen op de kust van Brazilië. Het was het begin van een wrede geschiedenis. Daarover gaat dit gedicht dat bedrieglijk arcadisch begint.
Woensdag gedichtdag. In deze laatste week van januari een gedicht van R.S. Thomas. Het gaat niet alleen over januari, maar ook over alle maanden die nog komen. Thomas was dichter-dominee in Wales. Hij is veel minder bekend dat zijn naamgenoot Dylan Thomas, maar gooide ooit hoge ogen voor de Nobelprijs.