Poëzie sprokkelen (32): Wendell Berry – Sabbath Poem 2012 XXI

De Amerikaanse schrijver, dichter, essayist, activist én boer (!) Wendell Berry wordt dit jaar 90 jaar. In Nederland is hij niet zo bekend, maar in Amerika geldt hij als een van 's lands grootste schrijvers. Daarom regelmatig dit jaar een gedicht van hem (door mij vertaald). Gevolgd door een korte kanttekening.

WENDELL BERRY

XXI (uit: Sabbath Poems 2012)

Als kind zag de Dolle Boer met gemak
de verschijning van de Hemelse Christus geboren in een stal,
de stralende ster die stilstond in het hoge duister,
de beschutte dieren die er zwijgend bij stonden.
Hij kent de dieren, hij is zelf een herder,
en nog steeds ziet hij, door het geschenk van een moment
zelfs duidelijker, de herders ’s nachts op hun koude heuvel,
het uitspansel dat plotseling boven hun hoofden openbreekt,
het licht van de Hemel zelf dat op hen valt,
de engelen die neerdalen, traag als sneeuw, hun gezang
dat ver en wijd het duister vult: ‘Op aarde
vrede, goede wil.’ De verschijning, het geschenk
van slechts momenten, heeft hij bewaard in zijn ogen, in zijn hart.
Hij weet hoe het voorbijgaat, hoe het vervaagt,
hoe het blijft, hoe ver wij ervan verwijderd zijn.
Hij denkt aan afstand, de zware hongerige reis
van een dwaas man, een pelgrim in de voorafschaduwing
van Apocalyps, richting het bijna vergeten
licht ver voorbij de vervuilde rivier,
de opgeblazen bergen, de gedode kinderen, de gebombardeerde
dorpen die al behekst zijn door de pijnigende lichamen
van hun doden. Sommige dingen uit het verleden vreest hij alsof
ze nog niet gebeurd zijn. Van het huidige voorteken
vreest hij de tijd die zal komen. Verder en verder
is het herders verbijsterende, eeuwig blijvende licht.
Geen schepsel van zijn traag denkende soort zal misschien ooit
opnieuw in dat licht staan. Hij gaat op weg.

(uit: This Day. Collected & New Sabbath Poems)

Berry schrijft regelmatig een ‘Mad Farmer’-gedicht. De Dolle Boer (zoals ik het vertaal) is een karikatuur van Berry zelf. Hij neemt er zichzelf mee op de hak. Maar het is tegelijk een persona, een masker waarmee hij duidelijk kan maken waar hij in alle ernst voor staat. In dat ‘Mad’ of ‘Dol’ zit boosheid, maar ook leuke gekte. Beide betekenissen wisselen zich in de gedichten af.

Bovenstaand gedicht kom je tegen in zijn Sabbath Poems, de bundel verzamelde gedichten die hij schreef op zondagen als hij uit wandelen gaat. Het is het meest ernstige Mad Farmer-gedicht dat ik ken. De dichter herinnert zich hoe het Kerstverhaal toen hij kind was, nog dicht bij hem stond. Hij was er als het ware zelf deel van. Het was niet zomaar een verhaal, het was een verschijning voor hem, een visioen.

Maar dat is lang geleden. Het visioen vervaagt. Hij is een pelgrim in de voorafschaduwing van de Apocalyps. Vervuiling, dagbouw, de oorlog die kinderen doodt, de slachtoffers van bombardementen – ze brengen verder en verder af van de vrede die de engelen, die traag als sneeuw neerdaalden, bezongen. Geen enkel schepsel zal meer in het licht staan dat hun komst begeleidde.

Het gedicht eindigt met de woorden He sets out. Ik vertaal het met ‘hij vertrekt’. Je zou ook kunnen zeggen: hij gaat op weg. Er is geen keus. De pelgrimstocht gaat verder. Verder en verder van het licht af, zo lijkt. Het is Berry’s meest pessimistische gedicht. Maar voelen we het allemaal niet bij tijd en wijle zo? Wie moet bij dit gedicht níet denken aan de verschrikkingen in Israël en Gaza – pakweg 90 kilometer van de plek waar het visioen van een open hemel zich afspeelde?

Of zit er toch nog een sprankje hoop in het gedicht? De dichter-pelgrim gaat immers richting ‘het bijna vergeten / licht ver voorbij de vervuilde rivier’. Is er ergens achter de horizon toch dat licht? We helpen het hem hopen.