Er worden de laatste jaren veel vergeten klassiekers (her)uitgegeven. De roman ‘Kes’ (vertaling van ‘A Kestrel for a Knave’ – ‘Een torenvalk voor een knaap’, een fragment uit een middeleeuws boek) werd nog niet eerder in het Nederlands vertaald. Maar het boek uit 1968 heeft nog niets van zijn glans verloren.
De roman speelt in de mijnstreek van Yorkshire, een van de straatarme gebieden in het Engeland van de jaren zestig. Hoofdpersoon is Billy Casper, een jongen uit een armoedig gezin. Zijn vader is weg. Hij heeft alleen nog zijn moeder en broer. De omstandigheden deden me denken aan de film ‘The Selfish Giant’ dat een bijna identieke achtergrond heeft.
Billy is een onaangepaste jongen in een vreugdeloos bestaan. Dat verandert aanzienlijk als hij het nest van een torenvalk ontdekt in een muur van een vervallen klooster. Hij beklimt de muur en pakt een van de jonge vogels eruit en neemt deze mee.
In een schuurtje bij zijn ouderlijk huis richt hij een plek in waar hij de vogel met veel geduld africht. Zijn kennis haalt hij uit een boek over torenvalken dat hij gestolen heeft. Mede dankzij de aanwijzingen in het boek slaagt de jongen erin de vogel naar zijn hand te zetten. Er ontwikkelt zich een diepe liefde voor het dier.
Het knappe van de roman vind ik dat alles zo helder en liefdevol beschreven wordt, met veel aandacht voor details. Die details kunnen ook hinderen. Mijn vrouw las het boek eerder dan ik en voor haar stond de (voor haar) al te gedetailleerde beschrijving hier en daar in de weg. Dat begrijp ik, al had ik er zelf geen last van.
Het boek is ooit verfilmd en dat begrijp ik ook. Het lijkt alsof Hines het boek geschreven heeft met in zijn achterhoofd het idee dat het zou kunnen werken als een filmscenario. Zie de genoemde details. Maar ook de dialogen dragen daaraan bij: ze zijn zo natuurlijk dat het boek filmisch aandoet.
Maar het belangrijkste: het verhaal vertelt op indringende wijze het opgroeien van een kind in een liefdeloos, armoedig bestaan. Nergens vindt Billy bij mensen wat warmte, behalve misschien bij meneer Farthing, een leraar die oog heeft voor de eenzaamheid en de compenserende dierenliefde van Billy. Een indrukwekkende sociaal-realistische roman, die overigens niet hoopvol eindigt. Want sentimenteel wordt het, ondanks een basislijn die er aanleiding toe zou kunnen geven, nooit.
(Hier de trailer van de film uit 1969:)
Clive Hamilton heeft een pessimistisch boodschap voor de mensheid: we zijn door het klimaat aan te tasten ons eigen graf aan het graven. Toch is het niet zozeer zijn pessimistische toon die me na de laatste bladzijde onvoldaan het boek deed dichtslaan.
Ecologie staat hoog op de maatschappelijke agenda. Maar niet op die van de Nederlandse theologie. Trees van Montfoort voorziet in die leemte met een prachtig boek, dat laat zien dat in het buitenland de groene theologie springlevend is - met name onder vrouwen.