Een geloof dat relevant is

De christelijke traditie kan nog altijd relevant zijn voor vandaag. Maar dan moet zij de huidige cultuur en wetenschap wel serieus nemen, aldus de schrijvers van dit boek. Zij positioneren zich nadrukkelijk als vrijzinnige theologen. Al kiezen zij zelf het liefst voor het woord ‘liberaal’.

Het boek bestaat uit 21 korte hoofdstukken, het overgrote deel heel lezenswaardig geschreven. Het meest taai is misschien het openingshoofdstuk waarin Rick Benjamins namens de groep intekent waar zij zich op de theologische kaart bevindt. Daar moet de niet-theologisch geschoolde lezer zich misschien even doorheen bijten. Maar het loont de moeite, want meteen vanaf het tweede hoofdstuk gaat het lopen.

De belangrijkste vooronderstelling van het boek is dat religieuze waarheid niet objectiveerbaar is. Daarin wijkt zij af van de natuurwetenschappelijke waarheidsvinding. Theologisch gesproken is waarheid een zaak van ervaring, betekenis en vertrouwen. Zij kan niet over God spreken, alleen van God.

De kracht van het boek ligt wat mij betreft in de beweeglijkheid van denken. Posities die elders in de theologie vaak vastliggen worden nieuwe doordacht en beschreven. Om een voorbeeld te noemen: er wordt een pleidooi gevoerd om vanuit de Drie-eenheid nu eens niet het accent te leggen op God de Vader, maar op de Geest. Ook het hoofdstuk over de Bijbel toont grote lenigheid. Je hoeft niet alles uit de Bijbel voor zoete koek te slikken. Juist in het spel van stem en tegenstem laat God zich ontmoeten.

Opmerkelijk vond ik dat schrijvers, die zich nadrukkelijk afficheren als vrijzinnig, toch de oude kerkelijke dogma’s als de Drie-eenheid en de incarnatie (God werd mens) niet in de prullenbak gooien. Daar was ik blij mee. Maar daar liggen tegelijk ook mijn vragen.

Ik vond het hier en daar wel wat braaf. Dat God op drie manieren gekend kan worden, zoals het dogma van de Drie-eenheid omschrijft, en dat God mens werd – het is bij elkaar een krankzinnige boodschap die de zaken op scherp zet. Ze roept onvermijdelijk spanningen op. Bij mij in ieder geval wel, en ook in de ons omringende cultuur. Wordt die spanning niet teveel weggemasseerd? Het klinkt al vlug allemaal zo ‘redelijk’.

Ook miste ik een hoofdstuk over het eeuwige leven of het Koninkrijk van God. Maar misschien verraadt zich juist daar het vrijzinnig gedachtegoed? Het boek loopt uit op ethische thema’s als geweld, vrijheid, liefde, seks. Belangrijk, maar is de christelijke traditie op dit punt zo relevant? De uitkomst van deze hoofdstukken hadden naar mijn gevoel ook geschreven kunnen worden door een niet-gelovige.

Maar ook met deze vragen heb ik het boek met plezier gelezen. Het is helder geschreven en is heel geschikt om in kerkelijke gespreksgroepen te gebruiken. Het kent een ordelijke indeling en de korte hoofdstukken maken het uitermate prettig leesbaar. Het boek nodigt uit tot gesprek. En is dat niet wat de schrijvers wilden? Zoals Martin Buber schreef: ‘Ik heb geen leer, ik voer een gesprek.’