Noem eens een stad die bepalend is geweest voor de popmuziek. Londen? Liverpool? New York? Los Angeles? Of het kleine Muscle Shoals? Ach, je weet vast wel door de titel van deze leesbespreking dat het hier gaat om Berlijn. Het is niet de stad waar de meeste mensen aan denken als het gaat om revoluties in de popmuziek. Maar Leo Blokhuis laat in zijn nieuwe boek zien dat dit onterecht is.
Blokhuis schreef een gedegen en goed leesbare studie over de Duitse hoofdstad. Focuspunt is David Bowie en zijn zogeheten Berlijnse trilogie: de drie albums die ontstonden tijdens het verblijf in de stad. Maar Blokhuis wil vooral laten zien dat het nieuwe geluid dat Bowie er vond een lange voorgeschiedenis had.
Die begint al na de Eerste Wereldoorlog. Berlijn groeide uit tot de meest bruisende stad van Europa. Vernieuwing in de kunst en cultuur in het algemeen bepaalde de toon. En dus ook in de muziek. Er heerste een enorme vrijheidsdrang, wat ook resulteerde in een ongeremd hedonisme.
Maar midden in die draaikolk vonden ook belangrijke muzikale experimenten plaats en werden nieuwe muziekinstrumenten uitgevonden, waaronder primitieve voorlopers van de synthesizer. Blokhuis zet ons ook op het spoor van talrijke onbekende componisten, maar bespreekt ook Schönberg en Stockhausen.
Dan zijn we inmiddels al weer wat verder in de geschiedenis. Na de verschrikkingen van Nazi-Duitsland en de Tweede Wereldoorlog worden nieuwe sporen uitgezet, sporen die uit zullen komen bij Duitslands belangrijkste bands: Tangerine en Kraftwerk. Beide bands, gevoegd bij de in Engeland ontstane punk, zullen hun invloed doen gelden op Bowie.
Blokhuis is dan bijna aan het eind gekomen van zijn taak als gids. Na een uitgebreide bespreking van Bowie’s trilogie kijkt nog even vooruit: naar de techno die ook in Berlijn zal ontstaan. Maar zijn belangrijkste punt is gemaakt: juist in Duitsland zal de trein van de popmuziek via Bowie (met kompaan Brian Eno!) als wissel een nieuw spoor vinden.
Zoals gezegd: het is een gedegen en goed geschreven studie. Ik las het in één ruk uit. Het boek grossiert in leuke weetjes, brengt je muziekgeschiedenis bij en tekent een spoor dat ik althans nog niet of nog maar half-en-half kende. Maar het was óók zijn enthousiasme dat me meesleepte.
Dit Engelse werk uit de 14de eeuw is een van de hoogtepunten van de mystieke literatuur. Al langer stond het op mijn lijstje te lezen boeken. Nu de vertaling opnieuw verscheen, kon ik er mee kennismaken. Ik was onder de indruk van de eenvoud, wijsheid en bescheidenheid van de anonieme schrijver.
Tomáš Halík is inmiddels een toonaangevend theoloog in de wereld. Ook in Nederland verschenen vertalingen van zijn boeken. Geen wonder dat er nu een autobiografie op de markt is gekomen. Halík biedt door het vertellen van zijn levensgeschiedenis een nog beter inkijk in (het ontstaan van) zijn ideeën.