Nog ingewikkelder dan je al dacht

De solidariteit met de staat Israël is niet vanzelfsprekend meer – ook niet in kerken. Sterker, er klinkt soms harde kritiek. Vaak terecht. Lees bijvoorbeeld ‘De ethnische zuivering van Palestina’ van de Israëlische (!) politicoloog en historicus Ilan Pappe, en ieder idealistisch beeld over de stichting van de staat Israël is definitief bijgesteld.

Maar dat wil niet zeggen dat de zaken nu duidelijk zijn. Hoe ingewikkeld de werkelijkheid in dat kleine stukje Midden-Oosten is, laat de bekende schrijver Nir Baram zien. Hij reisde een jaar lang langs de grens tussen Israël en de bezette gebieden of Gaza. Zijn verslag laat een caleidoscopisch beeld van verrassende opvattingen en houdingen zien.

Natuurlijk ook van schrijnend onrecht. Van Palestijnse grondbezitters bijvoorbeeld die door kolonisten of vanwege de bouw van de scheidingsmuur van hun land verdreven werden. En die kolonisten zijn lang niet altijd religieus. Wie de werkelijkheid terug wil brengen tot een overzichtelijke hokjes wordt door het boek van Baram ontregeld. Religieuze en seculiere kolonisten weten het soms goed met elkaar te vinden.

Maar Baram bezoekt ook Israëli’s en Palestijnen die de handen ineen slaan om te werken aan bescheiden pogingen tot verzoening en vrede. Hij wandelt in Israëlische wijken van Jeruzalem die door de bouw van de muur ook buitengesloten zijn. En in het dorp Barta’a dat ooit doormidden gedeeld was door een grens, ziet hij hoe Arabische Israëli’s helemaal niet zo ontevreden zijn over hun leefsituatie in Israël.

Hoe zal de toekomst van Israël eruit zien? De opvattingen lopen sterk uiteen. Sommige Joodse kolonisten willen alle Palestijnen verdrijven. Maar de meeste Joden en Palestijnen lijken een voorkeur te hebben voor een tweestaten-oplossing. En ondanks alle geweld zijn er ook opvallend veel die één staat voor beide bevolkingsgroepen in het verschiet zien. Weer een andere groep Palestijnen interesseert zich niet in de vraag in wat voor staat ze willen wonen, als ze maar kunnen leven op de plek waar ze ooit verdreven werden.

En Baram zelf? Hij schrijft: ‘En nu moeten we ons afvragen: hoe lang blijven we doorleven met de illusie dat aan die spooktijd echt binnenkort een einde komt? Misschien moeten we erkennen dat de oplossing niet nabij is.’ Hij is dus minder optimistisch dan die andere bekende Israëlische schrijver: Amos Oz. Baram ziet Israël veranderen in een ommuurde ghetto.

Dat pessimisme dient zich al aan in de openingszin waarin hij spreekt over het land ‘waar ik al heel mijn leven woon en waar ik de rest van mijn leven zal blijven wonen (althans, zoals de plannen er momenteel uitzien).’ Let op die laatste toevoeging. En toch is het wonderlijk genoeg geen hopeloos boek geworden. Het zwart-wit-beeld dat wij via de media krijgen wordt er danig in bijgesteld. De werkelijkheid kent tal van tussentonen.