Voorspelbaar of precies?

We worden alom voor gewaarschuwd voor het verlies van privacy. Grote boosdoener is het internet. Het wereldwijde web zou zich steeds nauwer om ons heen sluiten. Er zijn steeds meer persoonlijke gegevens te vinden. En het internet is een onuitwisbaar collectief geheugen: eens geschreven blijft geschreven, en eenmaal geuploade foto’s of filmpjes zijn niet meer te verwijderen.

Dave Eggers schreef een roman over het doemscenario dat deze ontwikkeling in zich kan dragen. Zijn boek past daarmee in de traditie van ‘Brave New World’ van Huxley en ‘1984’ van Orwell. Maar of het ook een klassieker wordt? Daar twijfel ik aan. Ik had gemengde gevoelens bij het lezen van deze roman.

Het boek vertelt over Mae Holland, een jonge vrouw die een baan weet te bemachtigen bij ‘The Circle’, een internetbedrijf waarin we ‘Google’ herkennen. ‘The Circle’ is een onderneming die telkens nieuwe items verzint om het leven van mensen online te brengen. Mae wordt aanvankelijk te werk gesteld op de afdeling CE: Customer Experience – een soort klantenservice. Meteen valt op hoeveel er van de medewerkers gevraagd wordt. Niet alleen moeten zij tegelijkertijd aan meerdere schermen werken, ook moeten zij een bepaalde score halen.

Maar Mae weet zich na wat startproblemen binnen het bedrijf omhoog te werken. ‘The Circle’ blijkt vooral te richten op het volledig transparant maken van mensenlevens, en Mae krijgt daarin een voorbeeldfunctie. Ze werkt niet alleen mee aan het megalomane project om overal ter wereld camera’s te plaatsen, zelf gaat zij een camera dragen die haar hele doen en laten dag na dag, uur na uur vastlegt.

De schrijver laat goed zien hoe groot de verleiding is om in deze ontwikkeling mee te gaan. De vader van Mae die ziek is (hij heeft MS) wordt opgenomen in het gezondheidsprogramma en de bijbehorende verzekering van ‘The Circle’. Hij krjgbt daardoor een veel betere verzorging dan bij zijn eigen ziekteverzekering. Voorwaarde is wel dat er camera’s geplaatst worden in het huis van haar ouders. En als Mae op een zeker moment bij een bezoek aan haar ouders hun slaapkamer inloopt waar haar ouders op dat moment seks hebben, worden de beelden van dit pijnlijke moment door haar draagbare camera meteen wereldwijd uitgezonden.

Maar Mae is niet te stuiten. Ze wordt helemaal beheerst door de ideologie van ‘The Circle’ – ook als die erop gericht is de ‘cirkel te sluiten’, met andere woorden: elk geheim transparant te maken. Er is wel een tegenstem in het bedrijf: de mysterieuze figuur Kalden, die Mae telkens opzoekt en haar op een zeker moment probeert over te halen een spaak in het wiel van de onderneming te steken.

Het boek kent dus een zeer actueel thema: hoe veilig is onze privacy in het licht van de oprukkende rol die het internet heeft? Toch vond ik het boek vaak voorspelbaar. Maar hoe ik dat vervolgens moet wegen, weet ik niet zo goed. Is het door die voorspelbaarheid een minder boek? ‘Ja’ ben ik geneigd te zeggen. Af en toe verveelde me het. Maar toch bleef ik lezen. En al lezend kwam de gedachte boven: misschien is de voorspelbaarheid ook te verklaren vanuit de realiteit die het boek inhaalt. Wat het boek beschrijft is allemaal zo nieuw niet (meer). Maar dan is het dus een boek om wél rekening mee te houden! Kortom, misschien beschrijft het boek wel akelig precies wat er boven ons hoofd hangt.

Ik er dus nog niet uit. Of de roman de roem verdient die hij nu al toegeschreven krijgt (‘A New York Times Bestseller’ staat er op de kaft), vind ik te vroeg om te beoordelen. De tijd zal het leren. Eggers schrijft goed, en vooral de dialogen zijn vlot geschreven. Daar zal het niet aan liggen.