Amy (2015)

Schaamte en mededogen – ze vochten in mij om voorrang. Ik keek naar de film ‘Amy’. Ik werd voyeur in haar leven. Het is door de vorm van de documentaire. Ze bestaat uit filmfragmenten van vrienden, familieleden én journalisten, die schaamteloos de onttakeling van zangeres Amy Winehouse in beeld brengen. Zonder verweer van de persoon in kwestie.

Als de documentaire iets laat zien, dan is het wel hoezeer een omgeving een mens kan bepalen. De moeder van Amy bekent dat ze niet opgewassen was tegen haar kind. Ze kon haar geen grenzen stellen. Amy’s vader ontbrak tijdens haar kinderjaren. Maar hij verschijnt onmiddellijk in beeld als zijn dochter beroemd wordt. En voor iedereen is duidelijk: hij wil een graantje meepikken.

En dan is er nog haar vriend en latere man, Blake Fielder-Civil. Wat een eikel! Hij liet niets na om haar aan de drugs en drank te houden – ook omdat hij zelf aan de drugs was en ervoor moest zorgen dat hij zijn verslaving kon onderhouden. Met het geld van Amy natuurlijk. En dan zijn er nog de journalisten. In Engeland zijn ze van het ergste soort. Ze jagen je op als wild.

De enigen die zich keerden tegen Amy’s verslaving waren haar jeugdvriendinnen. En een lijfwacht. Maar verder? De filmpjes zelf zijn het onomstotelijke bewijs dat haar omgeving met cynisme tijdens haar neergang toekeek. En als kijker word je deelnemer gemaakt. Vandaar mijn schaamte. Want je doet er alsnog aan mee, aan het toeschouwer zijn.

Het meest indringend vond ik de beelden van de studio-opnamen van ‘Back to Black’. Ze zong het toen haar vriend Blake haar (tijdelijk) had verlaten. Ik wist dat het een mooi lied was. Maar in de film krijgt het lied, door de context van worsteling, verdriet en verslaving, een ongehoorde lading. Het lied komt aan als een stomp in de maag. Vooral omdat we eerst alleen de kwetsbare stem van Amy horen en halverwege ineens de muziek erbij wordt gemonteerd. Om te eindigen met haar onzekere commentaar aan het eind: ‘Oh, it’s a bit upsetting at the end, isn’t it?’ Kwetsbaarheid en grootsheid ineen.

Had alleen haar omgeving schuld aan haar ondergang? Natuurlijk was Amy zelf ook niet verstandig. Maar de documentaire laat onomwonden zien dat de veelgeprezen autonomie van de mens een mythe is. Een mens is niet veel zonder zijn omgeving. Je blijft altijd afhankelijk. Hoezeer die afhankelijkheid je kan verwoesten toont de film messcherp.

Ook het publiek heeft bijgedragen aan haar ondergang. Tot op anonieme afstand. Ik herinner me een keer dat iemand tegen mij sprak over ‘Amy Housewine’. Ik: ‘Haha!’ Ik zat me in de bioscoopzaal stilletjes met terugwerkende kracht te schamen. En weer kwam een golf mededogen in me omhoog om dat kwetsbare mensenkind met haar grote mond. Wat is er veel met haar verloren gegaan.