Het wereldberoemde boek van Erich Maria Remarque is voor de derde maal verfilmd, dit keer door Netflix. De film toont de wreedheid van oorlog in alle openheid. Ik ben blij dat ik hem overdag bekeek (voordeel van de pensionado), want nu kon ik de rest van de dag bijkomen van alle geweld en werd de nachtrust niet al te zeer verstoord. Want wat een huiveringwekkende film.
Of de film het boek nauwgezet volgt, waag ik te betwijfelen. Ik moet toegeven: het boek las en herlas ik al heel lang geleden. Maar voor mijn gevoel is de film een vrije interpretatie. Wat wel overeenkomt is de overtuigende boodschap van de zinloosheid van oorlog.
Hoofdpersoon Paul Bäumer vertrekt vanuit een Duits provincieplaatsje met een aantal vrienden enthousiast naar het front in Vlaanderen. Ze denken in korte tijd in Parijs te staan. Maar meteen komen ze van een koude kermis thuis. En de film toont onverbloemd waarom.
De manier van oorlog voeren is in de net begonnen 20ste eeuw niet meer wat die was. Onophoudelijke artilleriebeschietingen, gas, de mitrailleur, tanks, vliegtuigen, vlammenwerpers – de nieuwe oorlogsvoering zorgt voor een verpletterende werkelijkheid in de loopgraven waarin de oorlog is vastgelopen. Kanonnenvoer zijn ze, de soldaten. Hun aanvankelijke enthousiasme wordt meteen de grond in geboord. Oorlog is horror.
De film toont het ons in your face. Tot en met een onverdoofde amputatie en een gehavend lijk dat na een mortierbeschieting in een boom hangt. Nee, subtiel is het allemaal niet. Nu is oorlogvoering niet subtiel. De kracht van boek én film is dat we het lot volgen van de genoemde vriendengroep. De mannen maken kennis met Kat, een veteraan die hen wegwijs maakt. Hun verhaal wordt met veel gevoel in beeld gebracht.
Maar de vriendengroep zal één voor één worden uitgedund. De kijker wordt als vanzelf gedwongen te denken aan de oorlog in Oekraïne. Ook daar worden Russische soldaten als kanonnenvoer naar het front gestuurd. En net als toen zijn het de generaals die van de oorlog een prestigekwestie maken en niet op paar honderd man meer of minder kijken. De wereld is na 104 jaar nog niet veel veranderd.
De film brengt de generaals van toen ook in beeld. Volgens mij speelt dat in de roman minder een rol. Maar we krijgen een kijkje bij de onderhandelingen tussen Frankrijk en Duitsland in de later beroemd geworden trein. Het cynisme bij de militaire top was mij door de boeken die ik over de Eerste Wereldoorlog las voldoende bekend, maar de film brengt het nog weer eens beklemmend in beeld.
Remarque schreef zijn boek als een anti-oorlogsroman. De film brengt die boodschap indringend over. Eén ding miste ik: waar de titel van boek en film vandaan komt. In het boek komt die titel uit een brief naar huis. Maar de film brengt geen uitsluitsel, of ik moet iets over het hoofd hebben gezien. Maakt ook verder niet uit. Aangeslagen bleef ik na de aftiteling nog even zitten. De beelden spookten nog lang na. Ik aarzel dan ook of ik de film goed mag noemen. Goed is het juiste woord niet.
Netflix staat meestal garant voor interessante films. Toen de aangekondigde film over Marilyn Monroe op de streamingsdienst verscheen, keek ik meteen. Maar laat ik met de deur in huis vallen: ‘Blonde’ vond ik ondanks de hoge verwachtingen en het hoog aantal sterren in veel recensies een teleurstellende film. Na afloop (ik heb in het begin waarschijnlijk iets gemist) bleek dat de film is gebaseerd op een roman. Maar dan had Marilyn Monroe een betere roman én film verdiend.
Nooit geweten dat Cohen’s succesnummer ‘Halleluja’ in de vertolking door andere artiesten bekend is geworden. Maar ik had het kunnen weten: ik leerde het nummer zelf via de cd ‘Grace’ van de betreurde Jeff Buckley kennen. Daarvóór had John Cale het al gezongen. Nog een wonder dat deze laatste het nummer ontdekte, want de platenbaas van Cohen had het afgekeurd.