De serie is al wat langer te zien op Netflix. Maar ik bekeek hem pas onlangs na lezing van Joan Didion’s beroemde essay ‘Sentimental Yourney’, onlangs vertaald verschenen in de bundel ‘De verhalen die we onszelf vertellen’. Daarover zo meer. Maar eerst iets over de gebeurtenissen waarover essay en serie gaan.
Eind jaren tachtig van de vorige eeuw wordt een jonge vrouw, die ’s avond aan het joggen is in Central Park in New York, verkracht en voor dood achtergelaten. De ‘schuldigen’ zijn snel gevonden. Vier van de vijf verdachten zijn jonger dan zestien, de vijfde – Korey Wise – is zestien. En: ze zijn allen zwart.
De kracht van Didion’s essay is dat zij al in 1990 liet zien hoe de beschuldiging naadloos paste in het verhaal dat de tijdgeest van toen van New York maakte, namelijk dat van een stad die zucht onder breidelloze misdaad, vooral veroorzaakt door de zwarte bevolking. De jongens worden slachtoffer van dat verhaal, zo ziet zij dan al.
De serie toont de harteloze ondervragingen van de jongens door rechercheurs die worden aangevuurd door de officier van justitie Linda Fairstein. Onder immense druk ‘bekennen’ zij de verkrachting, maar a) hun bekentenissen zitten vol tegenstrijdigheden, en b) de sporen op het lichaam van het slachtoffer zijn niet te herleiden tot de jongens. Toch worden zij veroordeeld. Een ware hetze in en door pers (Donald Trump eist in een advertentie de doodstraf!) lijkt daaraan bij te dragen.
Het lot van de jongens is hartverscheurend, maar dat van Korey Wise slaat alles. Omdat hij zestien is, moet hij naar gevangenissen waar ook volwassenen zitten. Als ‘zedendelinquent’ is zijn positie daar uiterst gevaarlijk: hij komt onderaan de pikorde. Hij wordt door medegevangenen verkracht en meerdere malen finaal in elkaar geslagen.
In 2001 legt de ware dader van de verkrachting een bekentenis af (zijn DNA komt wel overeen met de sporen op het lichaam van de vrouw) en komen de (inmiddels) mannen vrij. Maar de tijd laat zich niet terugdraaien: ze zijn voor het leven getekend. Pas in 2014 schikt de staat New York de zaak met een bedrag van 41 miljoen dollar.
De serie toont hoe het kwaad van racisme zich kan invreten in de structuren van een samenleving en onschuldigen vermorzelt. Nog steeds speelt dit structurele racisme een grote rol in de samenleving van Amerika (en elders). ‘Black Lives Matter’ toont hoe groot de woede van de zwarte bevolking is jegens de bevooroordeelde houding van veel witte politieagenten. En Trump? Die is inmiddels president en stuurt federale troepen naar antiracisme demonstraties. Spijt van zijn oordeel toen heeft hij niet. Linda Fairstein evenmin.
Pat Henschel en Terry Donahue, twee vrouwen die al decennialang samenwonen, deden zich altijd voor als vriendinnen of kamergenoten. In werkelijkheid werden ze al in 1947 verliefd op elkaar. Ze moesten hun liefdesrelatie al die tijd geheim houden. Maar op hoge leeftijd kwamen ze uit de kast. De indrukwekkende Netflix-documentaire toont hun leven en hun weg naar de vrijheid.
Rockgroep ‘The Band’ heeft een legendarische status. Dat blijkt nog maar weer eens uit de documentaire die als bioscoopfilm werd uitgebracht. De docu vertelt over groei, bloei en verzinken van de band. Niet met een neutraal oog trouwens. De film laat ons kijken met de blik van Robbie Robertson, gitarist en belangrijkste songwriter van de groep.