Slavernij. Bij de week van gebed om eenheid

Twee jaar geleden was ik in het zuiden van de VS. Het is de streek waar nog steeds sporen van de slavernij zichtbaar zijn. Bijvoorbeeld in de voormalige plantages. Je kunt er de huisjes en de gebruiksvoorwerpen van de zwarte slaven zien.

Het maakte grote indruk op me. Maar het diepst werd ik geraakt door boeien ik die in een vitrine zag liggen. Er stond een kaartje bij: ‘Boeien voor het transport van kinderen’ (zie de foto). Ondanks de hitte van die dag liepen de koude rillingen over mijn rug. Ook kinderen werden als vee behandeld.

De slavernij lijkt iets van lang vervlogen dagen. Maar voor veel mensen is dat niet het geval. Denk aan het racisme en de armoede waar veel zwarten in Amerika nog steeds onder zuchten. Het zijn de zichtbare sporen van een verschrikkelijk verleden.

Komende week is het de ‘week van gebed voor de eenheid’. We besteden aandacht aan de oecumene: de eenheid van de kerken. Dat gebeurt wereldwijd. Elke keer bepaalt een werelddeel of land het thema. Dit jaar zijn Caribische kerken aan de beurt.

Ook in de Cariben is de slavernij nog niet vergeten. Daarom hebben de kerken daar gekozen voor het verhaal over de bevrijding uit Egypte. Het spreekt de Caribische christenen erg aan. Ze herkennen in het beëindigen van de slavernij nog steeds de hand van God.

We nemen de suggestie van de Caribische kerken a.s. zondag in de avonddienst over. We danken met hen voor bevrijding uit slavernij. En we bidden om eenheid tussen kerken, rassen en volken. Maar ons past ook een schuldbelijdenis over ons eigen belaste verleden.

Daar zijn wij niet zo goed in. In veel voormalige koloniale landen leeft het besef van het eigen onderdrukkend verleden. Maar in Nederland hierover nauwelijks een spoor. We weten het andere landen altijd goed te vertellen. Maar als Zwarte Piet ter discussie wordt gesteld, staat half Nederland op zijn achterste benen.

Er heerst een grote mate van onverschilligheid over ons belaste verleden. ‘Ik hoef me toch niet schuldig te voelen over iets dat 200 jaar geleden gebeurd is?’ Nee, dat hoeft ook niet. Maar je kunt wel oog hebben voor dát het er was.

Ook in ons land zijn de sporen van de slavernij nog steeds te vinden. In musea. Op de zijkant van de gouden koets. De grachtenpanden in Amsterdam. In de zielen van nakomelingen van slaven.

Ook Hollanders vervoerden zwarte kinderen als vee. Dat dit nog steeds massaal genegeerd of vergeten wordt, is van een treurig gebrek aan historisch besef en zelfinzicht.