De ansichtkaart staat sinds 1 januari op mijn bureau. Ik nam hem mee uit een museum. Het is screenshot uit een beroemde video van kunstenaar Guido van der Werve (oorspronkelijk uit mijn geliefde Papendrecht). De video uit 2007 is getiteld ‘Nummer acht’.
Ik heb de video ooit gezien, in welk museum weet ik niet meer. Uit mijn herinnering: je ziet in de verte een man de richting van de kijker op komen lopen. Hij loopt op het poolijs. Dan zie je een kolossale ijsbreker langzaam in beeld schuiven. Man en ijsbreker gaan dezelfde richting uit. Op een zeker moment loopt de man voor de ijsbreker uit.
Van dat laatste staan fragmenten op YouTube. Je hoort op de achtergrond het geruis van de ijsbreker die zich door het ijs ploegt. De man oogt uiterst kwetsbaar zo vlak voor die imposante ijsbreker. Nog even en het ijs onder zijn voeten zal ook gebroken worden. Toch blijft de man lopen. Onverstoorbaar. Hij doet denken aan de ’tankman’ met zijn boodschappentassen op die iconische foto op het Tiananmenplein in Peking.
De video van Van der Werve heeft als ondertitel ‘Everything is going to be allright’. Klinkt geruststellend. Maar de video blijft je de adem benemen en verontrusten. Wat als die deinende ijsbreker nog grotere scheuren veroorzaakt en de zee de man op zal slokken? Maar de man blijft lopen. Niet: rennen. Lopen. Vóór de ijsbreker. Zonder om te kijken.
Die ijsbreker is voor mij een beeld van onze tijd. Bovenpersoonlijke krachten kraken het ijs van de wereld. Vervuilende industrieën. Oorlogszuchtige landen. Bedreigende technologieën. Schrijnende ongelijkheid. Populisme. En het onheil lijkt ook steeds dichterbij te komen. En ik voel me vaak dat mannetje: weerloos, machteloos.
En toch, de man uit de video lijkt de snelheid van de ijsbreker te bepalen. De ijsbreker bepaalt niet zijn weg en tempo. Het is andersom. Alsof de menselijke maat de norm is – ook voor de gigantische krachten achter hem. Alsof alles beteugeld of gekeerd kan worden.
Wishful thinking? De video biedt geen uitsluitsel. Maar de ondertitel biedt hoop. En die onverschrokken man ook. Het kan: dat de zachte krachten het winnen. Met die hoop laat ik die ansichtkaart dit hele jaar staan. In de hoop dat jij en ik af en toe mogen lijken op die lopende man.
Voor een fragment van de video:
Vandaag is de 100ste geboortedag van Gerard Reve. Een moment om bij stil te staan. Hij was immers een van ‘De Grote Drie’ – naast Mulisch en Hermans behoorde hij tot de top van de naoorlogse Nederlandse literatuur.
'Aus Herzen und Hirnen / sprießen die Halme der Nacht, / und ein Wort, von Sensen gesprochen, / neigt sie ins Leben.' Deze cryptische woorden van de dichter Paul Celan staan boven een gigantisch schilderij (4.70 x 8.40) van de Duitse kunstenaar Anselm Kiefer.